NAITUH DI

TOILANGA

MOIRBEIH-PYTHON SNAKE

BRU NI KAUTMA-1

REANG/RIANG le India ha ni Tripura hapli /hasong ni kholphehha dopha msing ni keha dopha sei.So-so bo dopha ni mmung le BRU sei. census count kheh phuh wo hatuinairau Riang hing soising kro thanng mi sei.The Bru tong mo hathai rau khe India ha ni tripura hapali ni North Tripura,Dhalai,South Tripura habauh . However, akhe tre tre hathai wo  Bru rau tong mo khe Mizoram, Assam,Manipur,Bangladesh khe Burma(Myanmar) .

Bru rau ni kau sa mo khe kaubrouh(kokborok) bai solai phi yo bo kau khe Tibeto-Burmese kau ni ching sakhlai bihmo kau sei.Bru kching Bru khe brau samo kau no khe 'KAUBRU 'hing phi yo.

KHORJUNG/MSOIKLAU- GIRAFFE

KAUBRU STUDY MATERIALS

SNUNG THING MANOI NANG MO MMUNG RAU(Name of study materials)

SOIKONG-PEN/PENCIL

•SOIKRANG/SOIBCHONG-NOTE BOOK

SNUNGKRANG/SNUNGBCHONG- TEXTBOOK/BOOK

•PAGE- MKRANG/KANG

BAUTHAI-TABLE/BENCH

ACHOUHTHAI-CHAIR OR DESK

SOIKHLAH-BLACKBOARD

CHUNGDOIKOUNG-CHALK.

DU THAITHOIH-PASIFLORA FOETIDA

KAUBRU GRAMMAR (KAULAM)

SAL BAI HOR NI JORAMUNG
HOKTHU (9-11pm),

HORJA(12pm-3AM),

AICHUKRA(3:30am-4amam),

AIPROMPROM or AI(5am),

AICHU(5:30-6am)

PHUAING(6:30-11am),

SAJACHOUH(phongchinoi-12o'clock ),

SAJA(phongchisa-phongchitham),

SAROI(phongchibroi minitkholphehchi-phongchiba),

SANJA(5:45PM),

MUHKHANGSOMBLA(6 o'clock).

HOR(7- 8PM)

Breingha

Hindi-english-Bru

SAMUNGNOUG WO PHONE WO KAU SALAI MO
Phone in the office (दफ़्तर में फ़ोन कि बातचीत)

Matadin:नमस्ते?
Hello?HOH/HOI?

Babita:नमस्ते, क्या वहाँ जेम्स है?
Hi, is Matadin there please?
HOH,matadin de tong?
Matadin:हाँ. कौन बोल रहे है?
Yes. Who's calling?OH SPO?

Babita:लिन्डा
Babita.Babita
Matadin:ज़रा एक मिनट
One moment please. sa tong Ra douh.

Babita:ठीक है
OK.doh.

Matadin:नमस्ते?
Hello?hoi?

Babita:नमस्ते जेम्स, मैं लिन्डा बोल रही हूँ
Hi Matadin, it's Babita. He Ang babita sei ,matadin

Matadin:नमस्ते लिन्डा
Hi Babita.e babita sa di

Babita:अब आप क्या कर रहे है?
What are you doingnow?
Nung tma khe tong mi?

Matadin:मैं काम कर रहा हूँ
I'm working. Ang le samung tang tong mi sei

Babita:क्या आप व्यस्त है?
Are you busy?Nung slahya de khe?

Matadin:हाँ. आज पूरा दिन बहुत व्यस्त रहा है
Yes. It's been reallybusy here all day.eñ. TINI Saha jat slahya ni nou.

Babita:आप कितने बजे काम से छूटते है?
What time do you getoff of work? Nung mphuh wo slahnai?

Matadin:साढ़े आठ बजे
8:30PM. Daing chaih minit kholphehchi wo

Babita:मैं आपको साढ़े आठ बजे के बाद वापस बुलाऊंगी
I'll call you back after8:30PM.
Ang call back khenai daing chaih minit kholphehchi Pai ye.

Matadin:ठीक है. आपसे बाद में बात करता हूँ
OK. Talk to you later. Dho khe yaggu kau salai hla

Babita:अल्विदा
Bye bye.malai phi hla.

BRU-BODO-ENGLISH

Bru:Nung,Nini,Nung sasauh
Bodo: Nwng, Nwngnw
English: You, Your, Yourself

Bru:Ang,Ang no,Angsauh
Bodo: ang, angnw
English: I, Me, Myself

Bru:Chung,chini,chungsauh
Bodo: Jwng, Jwngnw
English: We, Our, Ourself

Bru:Brau,Brau no,Brausauh
Bodo: Biswr, Biswrnw
English: They, Them, Them self.

Bru:Brouhha,kla
Bodo: Hauah
English: Man, Male

Bru:Brouhma,broi
Bodo: Hinjao
English: Woman, Female

Bru:tma?
Bodo: Mathw?
English: What?

Bru:Mphuh?
Bodo: Mabwla?/ Mala?
English: When?

Bru:tma ong mi?Brekhe?
Bodo: Manw? Mabrwi?
English: Why? How?

Bru:Bro/Bro wo?
Bodo: Obehai?/Obao?
English: Where?

Bru:Ro
Bodo: Nwibao/nwibehai
English: Here

Bru:Aro/arowo
Bodo: Bwihai/ Hobehai
English: There

Bru:tini
Bodo: Dinwi
English : Today

Bru:mya
Bodo: Mwiya
English: Yesterday

Bru:khnaih
Bodo: Gabwn
English: Tomorrow

Bru:jugha/dala
Bodo: Oraisom / Oraibw
English: Everytime / Always

Bru:Phuaing
Bodo: Fung
English: Morning

Bru:sal wo
Bodo: San
English: Day time

Bru:saroi
Bodo: Belasi
English: Evening

Bru:hor
Bodo: Mwna
English: Night

Bru:sapta
Bodo: Sopta
English: Week

Bru:Tal
Bodo: Mas
English: Month

Bru:Borsi
Bodo: Bwswr
English: Year

Bru:Mai
Bodo: Wngkam
Englsih: Food

Bru:moi
Bodo:Wngkri
English: Curry

Bru:Noug
Bodo: No
English: House

Bru:toi
Bodo: Dwi
English: Water

Bru:chap
Bodo: Saha
English: Tea

Bru:moihaing
Bodo: Bedor
English: Meat

Bru:chla
Bodo: Hou’a
English: Male

Bru:broi
Bodo: Hinjao
English: Female

Bru:kla
Bodo: Hou’asa
English: Boy

Bru:broi
Bodo: Hinjao’sa
English: Girl

Bru:Chraiha rau/chrai
Bodo: Gotho
English: Children/ Child

Bru: Houhgra
Bodo: Geder
English: Elder

Bru:chrai
Bodo: Wndwi
English: Younger

Bru:Mam mpha
Bodo: Bima Bipa
English: Parents

Bru:mpha/apa
Bodo: Bipa
English: Father

Bru:mma/among
Bodo: Bima
English: Mother

Bru:mta/ata
Bodo: Bida/Ada
English: Elder Brother

Bru:Aibi
Bodo: Bibo/Abo
English: Elder Sister

Bru:phayong
Bodo: Phongbai
English: Younger Brother

Bru:bahanau
Bodo: Binanao
English: Younger Sister

Bru:Achairem
Bodo: Bida Pongbai/ Bibo Bina nao
English: Siblings

Bru:pal/kchingkma
Bodo: Lwgw
English: Friend

Bru:sutur
Bodo: Suthru
Enaglish: Enemy

Bru:Bihih
Bodo: Bisi
English: Wife

Bru:Msai
Bodo: Pisai
English: Husband

Bru:baHaingyuh
Bodo: Hinjao Gwdan
English: Bride

Bru:Mchamaroi
Bodo: Hou’a Gwdan
English: Bridegroom

Bru:achu
Bodo: Abou
English: Grandfather

Bru:achoi
Bodo: Abwi
English: Grandmother

Bru:arag
Bodo: Jou
English: Alcohol/Wine

Bru:Chung pal khalai mai nai de?
Bodo: Jwng lwgw janw hagwn nama?
English: Can we be friends?

Bru:Nung Bodo kau samai yo de?
Bodo: Bodo railainw rwngou nama?
English: Can you speak Bodo?

Bru:Ang Kaubru kahama khe samai yo
Bodo: Ang Bru railainw mwjangwi rwnga.
English: I can’t speak bru fluently.

Bru:ang Bodo kau snung mchu ou.
Bodo: Ang Bodo railainw swlwngnw lubwidwng.
English: I want to learn Bodo.

Bru:Nini mmung tma?
Bodo: Nwngna ma mung?
English: What is your name?

Bru:aini mmung khe darhasat
Bodo: Angni mung’a Derhasat.
English: My name is Derhasat.

Bru:Bro wo thang nai?
Bodo: Obehai thangnw?
English: Where are you going?

Bru:ang le hahthi wo thang nai sei
Bodo: Ang bazar’ao thangnw naigirdwng.
English: I am going to bazar/market.

Bru:Achouh di
Bodo: Jerai/Jeraidw
English: Sit down/Have a sit.

Bru:Achouh slahya,tauh thanng nai sei
Bodo: Ang jerai tola, thang nang sigou.
English: I can’t sit, I have to move on

Bru:ma khe tong mi?
Bodo: Ma kalam dwng?
English: What are you doing?

Bru:Kuarenoug thanng nai de?
Bodo: Nwng girja’ao thangwn nama?
English: Will you go to church?

Bru:ro phai di
Bodo: Beohai fwi.
English: Come here.

Bru:msahha?
Bodo: Bese bang?
English: How much?

Bru:mai cha ha de?
Bodo: Wngkam jakangbai?
English: Have you taken your meal.

Bru:Eñ,cha Pai ha
Bodo: Aou, jakangbai.
English: Yes, I have taken my food.

Bru:enheh,ongya kho
Bodo: Oho, jato’a kwi.
English: No, not yet.

Bru:Ang le mai houhkhoi ya
Bodo: Ang janw gwsw gwiya.
English: I don’t have appetite.

Bru:kaham de
Bodo: Ma brwi dong?
English: How are you?

Bru:kaham no
Bodo: Ang mwjangwi nw dong.
English: I am fine.

Bru:Khakchangha
Bodo: Sabaikor/Hambaiswi.
English: Thank you.

Bru:hor kaham
Bodo: Gwjwn hor.
English: Good night.

Bru:chubai
Bodo: Khulumbai.
English: Greetings.

Bru:ang no sa di
Bodo: Angnw kinta do.
English: Tell me.

KAUBRU TUKESMAI-NUMBER

•KAUBRU TUKESMAIMO COUNTING
Numbers(English) - tukemungbthai(Kaubru)
Kekroi/muhkroi=zero

1 = keha,
2 = kenoi,
3 = ketham,
4 = kebroii,
5 = keBa,
6 = kedouh,
7 = kesning
8 = kechaih
9 = keskuh,
10 = kechi,
11 = Chisa,
12 = Chinoi,
13 = Chitham,
14 = Chibroi,
15 = Chiba,
16 = Chidouh,
17 = Chisning,
18 = Chichaih,
19 = Chiskuh,
20 = khol
21 = kholphehha
22 = kholphehnoi
30=kholphehchi.
31=kholphehchisa
40=kurnoi
41=kurnoiha.
50=kurnoichi
51=kurnoichi keha
60=kurtham
61=kurthamha
70=kurthamchi
71=kurthamchisa
80=kurbroi.
81=kurbroi keha.
90=kurbroichi

( Hundred = Rza )
( One Hundred = Rzaha )

100 = Rzaha,
101 =rzaha keha ,,
120 = rzaha khol,
200 = ,rzangnoi
300 = rzaktham
400 = rzabroi
500 = rzaba
600 = rzadouh,
700 = rzasning
800 = rzachaih
900 = rzaskuh

( Thousand = Saisi )

1000 = Saisa
1001 = Sais keha
1020 = Saisa kekhol
1100 = Saisa rzaha
1101 = Saisa rzaha keha
1110 = Saisa rzaha kechi
2000 =saisinoi
3000 = saisitham
4000 = saisibroi
5000 = saisiba
6000 = saisidouh
7000 = saisisning
8000 = saisichaih
9000 = saisiskuh
10,000 = saisichi
20,000 = saisikhol
50,000 = saisikurnochi

Lakh = saisirzaha
Crore = saisisaisi
Million=rbouh
Billion=zarbouh

KAUBRU GRAMMAR-jat(gender)

JAT-GENDER

In KAUBRU there are four genders: masculine(KLA JAT) gender, feminine(BROI JAT) gender, common(jotoJAT) gender, and neuter(mnoi jat) gender. Words which denote male are masculine, words which denote female are feminine, words which can be both male and female are common gender, and words which cannot be either masculine or feminine and neuter gender.

Gender examples
Brouhha- man is masculine
Brouhma-woman - is feminine

Chrai-child - common gender
Mphang-tree - neuter Gender

There are various ways to change genders of words:

Using different words
Msai-husband,bihih-wife
phayung-brother,hanou-sister
kching-male friend.kchingyuhfemale friend

Adding kla and broi at the end of the masculine word
Kla sihkhla-young man,broisihkhla-young woman

Adding 'A' and Yuh in masculine word
msala-son ,msayuh-daughter

Mkra-father-in-law | mkrayuh-mother-in-law

Words of common gender are made masculine by adding suffixes, like ha, kla/la, and feminine by adding ma, Yuh/youh ,Broi
Example
puingjua-he goat| puingma-she goat
•Tau-fowl
t aula-cock|tauma-hen
taukhom-duck
taukhom kla-drake
Taukhombroi-dauck

THAMTHAMMA/NALIA WASA

BRU TO ENGLISH

•Mphuh nching nung English snung mi?-how long have been learning English?

•Gaing phnuh yag nai ha.-The movie is about to start.

•Daing sning ka phuh se APA le office ni pherau nai.--My father shall return from the office By 7p.m

•Bung ro sanoi nching tong mi sei-- he has been staying here since two days.

Dunang le phai ya kho--Dunang hasn't Come yet.