NAITUH DI

(TOIPRA BRU NI KSUNGKAUTMA (HISTORY)


Rajaha (Toipra/Tripura) uo hah soingmo (SOURCES :MKHROI KTA)

Rajaha/Toipra uo Bru mphu ni somoing nching yo Hasoing le keha boi yo sayak mo doi yo kristo bosi ni Bosi Saisa rjaktham 1300 A.D uo sei, Akhe bo soinai ha slai skang uo Bru jati ni kau tma no khothum ye soinai rau nthing yo kau lasoingyak mo. Rajaha nchingyo Raja bai boideisi (Exiled) hoiyak mo jaga pho maiya ni thalang  uo nou hingye sayak uo. Akhe tma ongmi bo jaga uo hoiyak phi mathang phi hing khe bo jaga nching se mchoi mchu sauh uo tong biye phai mo ongmi hoih yak msei Raja bai.(Bo kautma soinai ha phaing mala mo rau khe;-Bru tribe of india akhe Bru Tripura Vision akhe Reang From Wikipedia, the free encyclopedia) Akhe Bru rau Rajaha uo tong mole sikhruh nai rau gbangma tong uo Bru ni siphaing toidul nai rau klangnoi kauo Dharma Manikya Raja ni sak uo bosi khe 1458- 1462 K.B. uo. Akhe Bru rau mchoi mchu nching yo sasa ye phai mo Bru ni Raja tong uo mmung khe Kainskau hingyak uo hing khna mo le, Bangladesh ni Chitagong  Haduma uo se tong uo. Bo kheba le abo Toipra Raja bai boideisi hoiyak mo ni somoinguo se aro Maiyani thalang jaga uo Raja ongye tong uo.  Akhe aro nching se phaing nang Raja mok (maghs) ni yak uo phaing paisau ya ye Toipra/ Rajaha uo uchiha mahasoing phi ha. Akhe bo soinaiha ni slai skang soinai rau samo pho boro no Raja ong uo hing ye sa uo, akhe  abo Maiyani thalang uo Raja ong tong mo nou ksung ksung kheye bose waiha khe Raja bslai ongmaing nai kroi ni uchiha Rajaha uo mahah soing phimi hingye sayak uo. Akhe tma ongmi tre Raja ongmaing nai kroi ongmi hing khe abo Mok (Magh) Raja bai Ron  khe thing yo se Raja thoiye , akhe tre bu Raja ong ye Ron khemaing nai kroi ni, akhe Raja ong maing nai kroi kha ongmi bauh ye toidul nai kroi kha ni phaing paisau ya ongye Rajaha uo uchiha maha soing phi ha. Akhe aphu uo hasoingmo khe Korbok, Omor pur, Udai pur akhe Belonia moiyol (sub-division) ni msing yo. Akhe Bru rau Bangladesh nchingyo Rajaha uo hasoingmo le joto khasuuh ye yachauh la phrung uo himba skang bosi 1300 (K.B) uo. akhe Bru jati le tauh uo pho Rajaha uo se bangkuh uo tre jaga rau ni slai uo. Ro uo se ksung ksungni ching tongsa biye phaimo sei.

Toipra uo BRU ni mkhrouh gona     

India ni Hatoinai rau (Government) jati ksu ong nai rau ni brouh tuke mo ma uo, Bru Toipra uo maing yak mo ma khe. K.B 1951 uo khe 8.471, akhe abo ni bosi chi yakgu uo uchiha tuke phu uo maingyak mo khe bosi 1961K.B 56.597. abo ni 1971 uo tuke phu uo maingyak mo brouh mkhrouh khe 64.722 ka uo. Akhe K.B ni 2001 uo tuke phu uo Bru bangmo khe mkhrouh 165,103 ka uo. Akhe Hatoinai rau ni tuke mung uo brouh gbang thauh hingye layak mole Gurpai (Debbarma) no sei. Akhe Bru rau kheba le knoi ma uo Gurpai pai khe Bru sei hingye siyak uo,  bo Hamang uo. Himba bo soinai ha bai akhe brouh gbangma ni mkha uo se bono le yachauh ye lamaing ya. Toipra uo le Bru se gbang thauh ong nai waingsa no khoiye le. Himba Bru msa rau khe ake nchingyo blong uo matong mo ongmi blong uo tong thing uo se maingsoing yak ya tuke ting yo,ada khebale Bru mkha khe bodoi rau no asu kam nangyak ye jai kheya ong thingyo maingsoing pai ya ni. Are ongmi bauh yese, tuke yak thingyo kom klai ye tong uo…………………

Rotno moni Guru,  Akhe tauh thauhsouh phu uo khe Rajaha ni Raja bai kaham kheye naiyak ya ongye kosla  layak ha, akhe boni somoing yo Rajaha ni ksungkautma tongmo doi yo, keha brouh tong uo mmung khe Rotno moni Guru bungkhe ktal(Tripra) sei. Bung khe Bru ni mdul uo tongye Bru jati uo hah ye thangha, bung khe Moni (Duari keha hingye hani brouh bai chongye layakmo brouh ha sei)  sei. Bungkhe aphu ni sak uo sirungma bai simungma nang brouh sei. Bung khe Bru jati no toiye Waingsa (Bengali) rau Rajaha uo Bangladesh nching Hasoing nai rau no pho rukhlai phi uo. Rajaha uo je kungthai bara mang tongyak naima ni kheye.  Akhe tauh uo pho bini simungmalathai (Ashram/Training center)  rau tong pai khouh Rajaha ni keha para Korbok uo. Bo Rotno Moni Guru no Bru rau no Rajaha ni Raja bai naiyak mo hamya ong tong phu uo bungse Bru jati ni keha Toidul naiha ongye Toipra/Rajaha ni Raja bai bacha ye kausalai uo, akhe Raja bai bin kauno lasau yak ya ongye, bung no kekto layak naima hingye kau riyak khe. Bung bini tong thai jaga uo tong nang maingya ongye makhaih ha. Akhe je bungno ruh nai rau gbangkuh Bru se blong kthuh kthuh uo khaihye  mathangha, akhe Rajaha ni blong hathai uo mang thauhya ye Haskam (Mizoram) bai krungnai ma Haduma rau uo khaihye mathang phrungha. Bo joto ongmo khebale India Ha Sai(Englishmen/ U.K)  rau ni yak nching maingya kho phu uo sei, akhe Rajaha pho Tauh uo ndoi kheye India ni yak uo ongya khouh.  Akhe Rajaha ni Raja khebale Birbikrom kisore Manikya sei. Kristo Bosi ni 1942 girdo uo.

Raima, Sorma Toima. India Ha Sai rau ni yak uo ni ching maingpai ye. India ni Hatoinai. Pandit. Jawaharlal Nehru ni msayu, Indra Gandhi bo India no toiphu ni somoing yo Rajaha pho India bai pal ong pai ye, Rajaha uo keha karen/Hor (Current) layak nai mani kheye Toima bu noi no thesoh rini hingye je Rajaha no toinai  Houhgra rau  bai kauma salai ni hingye Rajaha uo phai ha Indra Gandhi. Akhe brau ongprau lai ye no abo toima bunoi no thehsolai ha. Akhe aroni msing uo je tong nai “Bru” rau akhe tre sasu jati tong nai rau tong maingya ongye. Aro jaga nching yo makhaih phrungha. Jaga toilom ye thang mo ni kheye. Akhe “Bru” rau khe bale jang dasda,kanchanpur khauh bai phai phrung ha ada. Akhe baha brouh rau khe bale ro ni jora pho mkha bathauh maing ya ongye, arbu blong hathai Huh kheye chathai kroi ongmo ni kheye. Haskam/Mizoram uo hasoing lai nangha.

HAASKAM NI BRU NI KSUNGKAUTMA -1

HASKAM (MIZO RAM) UO BRU RAISA MO.  (SOURCES :MKHROI KTA)

Haskam (Mizo ram) uo Bru tongsa biye phai mo le baluh ha. Akhe mtoi bosi nchingyo tongsa biye phaimi le bo soinaiha si souh ya himba skang soinai rau nchingyo kau maingmo nching yo le India Ha maingya khosning skang sei. Akhe Haskam (mizo ram) uo Bru mphu uo nching tong le tauh uo krung riye srai kheye si souh ye lamaingya khouh.

BRU Jati raisamo

Bru jati le bro nching phai hing khe le, joto nthing yo se kau pherau yak mo tong uo. Bru jati no pho Isor se banau uo, Isor poila Brouh banau mo khe saldouh ma sal uo sei, aphu se Isor Adam bai Howa (Eve) no banau uo,  Adam kheba le kla Howa khe bale broi. Akhe tining uo bo Ha saka uo pungye tong nai rau pho brau ni msa rau sroh sei. Akhe bo le Baibel sasro uo sayak mo nching sei. Bo hani khathoiyak thauh mo boi yo sayak mo nching sei. Akhe abo Isor nougkha purthima, akhe sal tal banau naiha no Bru jati no pho, bo Ha saka uo keha jati kheye snam ye hoi uo. Akhe kau sungyak nai ma le Brekheye mtoi yo nching ro Toipra, Haskam, Manipur, Assam akhe Bangladesh uo tong thang phai sei. akhe mphu nchingyo brekheye Hasoing phai, bo jaga rau uo tong thang phai sei. Bose joto kau sungye kau pherau yak mo maingyak naima nangmo ma le

Akhe saka uo samo doi sei, yaphang yarung le, brau ni msa nchingse yie ye phai uo. Akhe Isor ni kau no brouh rau kau laya ongmo bai kheye Isor ni ging brouh ni saka uo klai phai phi ha Nuho (Noah) ni sak uo. Akhe bung keha bin bihih msala takhutham, akhe brau ni bihih , akhe tre moima rau akhe tre rangma hoitong nai suh mchro chroha chroha kheye laruh yak ha, Denga uo kheye drau riye laruh yak ha. Tre bara khebale jotosuh no Toibai kheye lom riye mthoi pai khoiyak ha. Akhe sal kurnoi Hor kurnoi watoi phai riye. Akhe abo Nuho ni msa takhutham shem, Ham, Japheth ni se uchiha yie phi ha bo ha saka uo. Abo ni Isor bai kau riyak mo khe yie lai di hing ye, abo se brouh rau khe krungha khe tongye nohkha bai khuda ri ye nouhkchu kheye tang lai ha, abo nouhni mmung khe Babulon, Akhe bo ong tong phuni somoing yo le kau pho bo hamanang uo kau keha chouh sei jati pho tak ndoi kheye bang ya je keha chouh sei. Abo se Isor kau rimo yie ye hamanang uo ksaiye punglai lai di hingyak mo no kau laya ongye ksai ye yie laiya ongmi bauh uo kau mchilai ya kheye, kau juda juda kheye  khe hoiyak ha Isor bai. akhe kau mchi laiya ong thang mo nikheye krungha tonglai maingya ongye jan jani nouhkhong no toiye bo hamanang uo ksai pai ye thang ha. Arungmise tauh uo bo Ha uo jati juda kau juda kheye gbangma kheye ong pai ye thang uo. Akhe Bru jati no pho aphu nching yo jati keha banau ye kau juda bengbai kheye Isor bai hoiyak mo nou, akhe Bru jati le Nuho ni msa la Japheth ni brem sei, Bo joto ongmo khe tauh uo khe irak (Iraq) se ongye thang ha, aro nching se china ha uo hasoing uo. Akhe skang le Bru kheye le jati mmung ongya himba Tibeton chin se hingyak uo aro nchingse tibeton Burma ongha, akhe Bru hingye rengsa phai yak mo le keha pho kaham kheye si souh nai kroi himba chini pri pri ni mchoi mchu rau rengsa phai mo sasak le Bru hingye nou, arungmi se tauh uo Bru hingye rengyak uo. akhe Bru  jati le Bormaha (Burma country) ni keha Doli bukhauhyakmo shan ( Shan state) uo se tong uo aro nching se Arakan Haduma uo senang thangha. Akhe bo Haduma nching se uchiha Maiya ni thalang Haduma jaga uo senang phi ha, (bo Haduma kheba le Haskam ni Haduma bai krung laimo ma sei), bo Haduma khebale salka Pakistan (east Pakistan) uo se khohsoingyak uo. akhe tauh uo khe bale Bangladesh ongye thang ha. Bo jaga nchingse Toipra/Rajaha (Tri pura) uo khristo Bosi  ni Bosi Saisa bosi rjaktham (1300 A.D) uo hasoing uo. Hingyesayak uo, keha boi yo sayak mo ndoi yo (The Tribes of Mizoram (Aizawl, Tribal Research Institute, Art & Culture, 1994. p. 43). Akhe Rajaha uo poila Raja ong nai Dharma Manikya  Raja ongmo bosi khe Kristo bosi ni bosi Saisa rjabroi kurnochichaih (1458 A.D) nching Bosi saisa rjabroi  kurthamknoi(1462) jora Raja chanang ou. Akhe Bru Rajaha/Toipra uo hasoingye tongmo pho Rajaha uo keha pho Raja ongya kho sning skang sei.

Haskam uo “BRU” ni mkhrouh gona. Bo sa skang tong sa bi phai phule, Bru rau no mkhrouh gona tuke yak ya, ni siay. Akhe bosi 1960 uo poila tuke yak thingyo Bru rau ni mkhrouh gona khe, 5,000. Akhe abo ni uchiha tuke yak phi ha bosi 1971 uo, aphu khe maing soing yak phi ha, 9,828. Akhe uchiha haskam uo tong nai khathoi nai mthoh rau 1986 bosi uo.‘BRU” ni mkhrouh gona no tuke  lai phu uo, maing yak phi ha, 23,534. Akhe thauhsouh phu ni Tuke yak mo uo, Haskam ni “Bru” tong nai mkhrouh gona khe, 58,269. Bo khe bale Haskam ni khathoi nai mthoh ni keha ‘Bartalkautma’ (Megazine) uo khoisayak mo sei. Abo bartalkautma ni mmung khe ba le”Baptist Today’ hing yak uo. Akhe Bru rau mang kheye wang khe ye tongmo, tre jati bai dalau doi ong thaih yamani kheye tong mo khe, 80 para ka uo. Akhe tre Skam rau bai dalau doi kheye tonglai nai rau pho no tong uo. Akhe bosu BRU ni mkhrouh gona le bo 80 para nching bai tre Skam bai dalau doi kheye tong nai rau ni nching sei. Akhe 11,350 nouh thai gona nching sei. Akhe boro ni msing uo, Isor gboi no khathoi nai rau khe bale, 41,212 ka uo. Bo rau khe khristian.

Akhe bo mkhrouh gona pho, chasouh ha le hingmaing ya khouh, tma ongmi hing khe Bru rau le blong msing uo Huh kheye chanai ma ong mi, tuke yak phu rau uo maingsoing paiya khoma se gbang ma se tong khouh.

KAUBRU KAUKTA(1)

JWÓRAPHONG-CLOCK
GORNA KAHTHI-NECK TIE
MALKHONG-TRUCK
BAIHKRAM-CYCLE

BAUHKHLA=MYROBALAN

KAUBRU=THALU || SAIKAU = FONTANELLE

TAUMSA-JUNGLE FOWL

MBARA MKREING=RIB CAGE

KAUBRU KAUTHAIMSONG-1

By james c msha
D-NI KAUTHAIMSONG
'*Indicate the particular word

MKHROIKTA DICTIONARY
*.D-damdu khorthai le kau Bru ni khorthai uo ni kebroi ma uo se tong uo.Akhe saikau uo pbo no are nou.*.Dab–verbkol khe sehmo (M) je maingmo manoi rau no kol kheye theh kheye she ye nai mo.*.Dabble–verbkolmo (M) yakong ongba yak ongba toiyo kol ye kluh ya kheye tong mo abo kolmo sei. (SO) 1dip,paddle,splash,wet 2 potter about, tinker, work casually*.Dace–nounAh (M) toini moima keha ma ah steh kheye tong nai ma toikthang hiol tongnaima rau uo*.Dachshund-nounsoibelati (M) msak klau kheye yasam bara kheye ong naima soi.*.Dacoit–nounsikhau (M) je ba samung khaunai ma brouh. Samung chaya tangnaima brouh*.Dad–nounApa (M) keha brouh ni mpha. Nini mma ni msai no nung rengmo khe.*.Daft–adjectivesouhye (M) brouh choung khlai chongsa kroimajat.brouhpura ong souh yama. (THA)silly.foolish.loony.loopy.*.Dagger–nounDaphlaih (M)Da koluh kheye baiha kheye akhemchu uo khe bale kphlaih kheye ong nai ma (SO)Bayonet, blade, dirk, knife, kris, poniard,stilentto.*.Daily–adjective,adverb. Juahani (M) juhani salboi arya khe barboi*.Dairy–nounduhsnamnoug (M) msu,msih rau ni duh snamyak mo jaga noug.*.Dairyman–nounduhphalnaiha (M) Duhsnamnoug nchingyo duh no lakhouh ye berai ye ongba akhe krungha achouh ye ongba phal nai ha.*.Dais–nounkasathai (M) kaye kausathai yo thangsayak nai ma ni jagano sungsa moma manoi sei*.Dam1–nounThehsomoma (M) bo khebale karent rau lathing yo abo toisa no ongba toima no ongba thehso yak moma abo thehso mo no se Dam hing yak uoverbThehsomo (SO)bank, barrage, barrier, dyke, embank, ment, wall, weir.Verbblock, check, hold back,obstruct, restrict, stanch, stem, stop.*.Dam2–nounmma (M) bo le brouh ni mma ya himba moima broi sei, moima ni mma sei*.Damage–nounNostoma (M) mungha suh manoi kahama ong tongmo nosto ongye juaiya ong tongmoma manoi no se Damage hing yak uo (THA)destruction, devastaton, harm, havoc, hurt, injury, loss,*.Dame–nounbroi, (M) broi hingmi pho ong uo akhe UK rau ni broi rau ni keha rengkhorma pho klai uo. Kau uo kla rauno Sir hingmo doi kheye ongnai ma kehama sei*.Damn-verbBatismaimo (M) keha brouh no hampanda samo ni sak slai uo chaya sahoih mo, akhe bole kristan rau khathoi mo ma je khristo no khathoi ya rau le Noroko uo mathang pai nai hingmo ma pho se klai uo. (THA) attack, berate, castigate, censure,condemn, criticize, curse, denounce, doom, execrate, swear at.*.Damnable–adjectivekosla (M) kekto kheyak ye toingyak nai ha brouh, bung kosla maingmo (K) bungle kosla mchang tongmo sei*.Damne–adjectivegingphnuhmo (M) keha brouh bini chayak yama no kchangbai khe ongya mani ktung kheye bengno phnuh mo ma*.Damp–nounsikhokhoh (M) durpa rau uo Nohba rau uo tong nai ma toi, aidroih rau uo nai khe sikhokhoh kheye ongmo ma (THA)adjectiveclammy, dank, dewy, dripping, drizzly, foggy, hummid, misty, moist, muggy, perspiring, rainy, soggy, steamy, sticky, sweaty, unaired, unventilated, wet, wettish.*.Dampenverbsikhokhohkhemo (M) je mungha manoi no sikhokhoh khe mo arba le kcom souh ya kheye,*.Damsel-nounbroisikhla (M) broi sikhla sailaya khoma, bosi 15 ni saka ong nai ma*.Dance–verbmsamo (M) panda,soba rau uo khusi ongye tong thau lai mo.noundancer*.Dance hall–nounmsathai nouh (M) bo khe bal ekeha doli rau uo nouh uang kheye tangye msa thai kheyak mo jaga.*.Dander–verbgingkroihmo. Mkha stomo, mkha msangmo.*.Dandle–verbbamsamo(M) chrai rau no sakni khaja uo ongba yasku uo kheye toing mo*.Dandruff–nounkhauphoi (M) mkhrouhuo kphuima rau kheye tong nai ma, betra bai khaa khe kphuima rau kheye bisning bisning kheye baihkhouh uo.*.Dandy–nounnaithaurtuhnaiha (M)brouh sbo le betha juda juda kheye snam yak mo rau no naithau yak, abo doima brouh no khe dandy hingyak uoadjectivedandifird*.Dane–nounDenma ni brouh (M) keha raijo India doi ongnai ma jaga Denmak ni brouh no se Denma hing yak uo.*.Danger–nounThoithaima (M) jaga ongba manoi ongba je pho tangsa khe nosto ongnai ma jat, akhe nung thoi pho thang maing mo zat no se Denjar hing yak uoadjectiveDangerousadverbDangerously (SO) crisis, distress, hazard, insecurity, jeopardy, menace, peril, pitfall, trouble.*.Dangle–verbKhasoingmo (M) akhe thoh mo pho klai uo bengno thoh ye ya saye tang ri mo. Akhe arha khasoingye toing mo pho klai uo.*.Danish–nounDenma ha uo tong nai jati rau ni kau*.Dank–adjectivekchangkhoh khoh (M) sikhoh khoh kheye kchang ong mo*.Dapper–adjectiveklakaham (M)kla rauni pusak rau snu snah ongya ma ni naithauma ongmo. (THA)smart,*.Dapple–*.Dare–verbmkhakhrauh (M) mungha no pho lachiya kriya ong ye tang mai mo ongmo ma (THA) gramble, have the courage, risk, take a chance, venture.*.Daredevil–nounBrouhpakla (M)je pho krima sa samungno thoiyak naima samung rau no kriya mani tong thau yak ye tang nai ma jat brouh.J daring*.Dark-J mnauhma (M) kara mo kroi ni ulta khe mnauhma, kpih kroi ongmo madark horsesasningyakmo brouhIn the darkmungha sisoingmo kroiadverbDarklynounDarkness (SO) black, blackish, cheerless, clouded, cloudy, coal-black, dim, dingy, dismal, drab, dreary, dull, dusky, funereal, gloomy, glowering, glum, grim, inky, moonless, murky, overcast, pitch-black,pitch-dark,literarysable, shadowy, shady, somber, starless, stygian, sullen,sunless, tenebrous, uniluminated, unlighted, unlit.*.Darken-V1mauhruh mauhruh khe ongmo ba somruh somruh ongmo2kha khusi ongya ongmo ongba gingsa mo (THA)become overcast, cloud over.*.Darkroom-N Mnauhgromma (M) sapa buni phu rau uo karent mthoiye mnauh ri mo ma*.Darling-N khasouhmoma (M) keha brouh ni mkha bai hamyauh ye rengmo ma, sak ni mkha ni brouh rau no rengmo ma.*.Darn1-V Rri chahmo (M) rri rau buchu kroi ong tong nai ma rau uo nal kheye chah ye toisa mo*.Darn2– kausamo (M) tre doi kheye sa mo, kau lang lang kheye sa ya mani kukhoingma doi kheye samo*.Dash-V dobrahmo (m) je mungha samung nang phu rau uo mungha jaiong slah yama ni keha no jai kheye sanang slah ya ma ni reye thangmo.2 khoithaimo, khoisuhmo (SO)bolt, chase, dart,fly,hasten, hurry, move quickly, race, run, rush, speed, sprint, tear.*.Dashing-Adj mkoihrom mo(M) kla kaham naithau akhe pusak juga mo naithau ongmo, (THA) stylish,smart, and confident*.Date-N sal gona (M) sal ha sal noi hingye tuke ye laruh mo sal gona ma sei Adj datable*.Date-palm– N khagli Mphang, (M) bo Mphang khe bale bosi boiyo theka ha theka             ha kheye se lausa uo, mthai pho chayak uo. Haphaih banchi uo bari kheye maingthau uo bo Mphang le.*.Datum-N kautmakasouhyama (M) khupo rau pura ong souh ya mani kheye maingsau mo. Kasouh ya ma ni, buju kheye ongsouh yamani*.Daughter-N msayu (M) nouhkhong ni msa broi rau no hingyak mo ma sei (K) kolom joy ni le msa broi khrouhba ka uo*.Daughter-in-law– bahainyuh (M)sak ni msala ni bihih*.Daunt-V mkhabairimo (M) keha brouh no mkha bairimo, akhe mkha uo srai kheri ya mani krima khe mo rau. Adj daunting (THA)alarm, depress, deter, discourage, dishearten, dismay, intimidate, overawe, put off, unnerve.*.Dauntless-Adj mkhanang (M) mkhanang je chongmo no tnag maing nai krima kroima jat brouh*.Dawdle-somoinglamo (M) jeba samung uo pho doya mani kluh kluh kheye tangmo bai, hingmo bai somoingpai ri hoih mo.*.Dawn-N aipromtoi (M) aichu ni sisa laiye salbu paya khosning mano hing moma sei (K) apa le aipromtoi nching yo nouh ni baihkhouh nang mo sei(THA) day break*.Day–nounsalha (M) hor aikhe uchiha sal phai phi uo abono khe hing phi uo sal ha.(K) ang sal ha uo 300 juga uocall it a day-yak karni chongmo (SO) daylight, daytime, light. 2 age, epoch, era, period, time.*.Daybreak–nounaipromtoi (M) aichu ni sisa laiye salbu paya khosning mano hing moma sei (THA) Dawn*.Daydream–nounchongsuhmo (M) mungha mungha no chongsuh thangyesakni samungno tangni pau ye thangmo. (SO)dream, fantasy, hope, illusion, meditation, pipe dream, reverie, vision, wool-gathering.*.Day-labour–nounsaniseng (M) sal uo ni yakgu seng, samung tangye maingmo ma*.Daylight–nounsatungmo (M) sal kara mo no se hingyak uo*.Dazzle–verbmnauhkhlomo (M) sal karamo/sornouhsa (vehicle) ni mkhoih kara mo hor uo brouh ni mkhang uo kara thang phu uo mungha nuh ya kheye mnauhkhloh thang mo ma seiadjdazzling*.Deacon–nounHouhgra (M) khristian mondoli ni houhgra abo beramruhnaiha(pastor)          ni slai sa tola the droi ong nai haNDeaconess*.Deactivate-Nmthauh hoimo (M) jeba manoi yo ong tongmo ma no mthauh ye      hoimo*.Dead–adjectivekthoi (M) rangma kroi khama, tre mungha pho khe maing siyamadead heatbauh ha kheye pailai mo, khaihlaimo rau bauh ha kheye brouh knoi paithang modead lossjuaiyama brouh ongba mamoi ongba*.Deadbeat-N brouh sleh (M) brouh sleh mungha samung tangni chongya ma.*.Deadhead-V khumbar kthoi khoimo (M) khum mbar abo Mphang nching yothoi thang khe khauhye khoi hoi mo*.Deadline-N jorakhamo (M) somoing ongba sal ongba nung bo sal uo ya jo/somoingyo se bo samungno pairi nai ha hing ye kau khamo*.Deadlock-N cheihmaiyama (M) bosi bang ye biadi maiyak mo bai sasauh nobsauh toisa maingya ong thangmo*.Deadpan-Adj kchangma (M) mungha gingmo rau akhe mkha uo chongmo bengno saka uo ja phnuya ma*.Deaf-Adj Nathong (M) brouh reng pho akhe bini sam uo je mungha saye toingyak pho khna ya madeaf muteboba nathongNdeafness*.Deafen-V nathongkhemo (M) bengno Khorang ktor kheye chrih ye ongba khna ya khe hoi moAdvdeafeningly*.Deal–verb(deals,dealing,dealt)(M) 1 sakhna rimo. 2 manoi pai ye phal mo. 3Ain uo kroima manoi rau no paiye phal mo kau uo ganja, Drug….4 bauhkhouhmo tasi thung phu uo tase ye bauhmomanoun1 Boilaimoma, knoiyo ongba dol uo kheyenoundealer(THA) nounagreement, arrangement, bargain, contract, pact, settlement, transaction.*.Dealer–nounphal slai mo ma (M) mairong, Thau, Chinaha akhe tre tre manoi rau keha dulayak mo uo Rason kat bai phal nai ha (SO)agent, broker, distributor, merchant, retailer, shopkeeper, stockiest, supplier, trader, tradesman, vendor, wholesaler.*.Dean–nounskulnihouhgra (M)keha skul ni hougra ya mkhrouhma*.Dear-adjectivekhasouh (M) mkha ni brouh, akhe kautung soithing rauuo kau mkhuka uo kau kchang kheye samoma,nounMkhani brouhadverbDearly (SO)adored, beloved, close, darling, intimate, loved, precious, treasured, valued, venerated.*.Dearth-nounkroima (M) kmam moma sak nangmo manoi kroima*.Death-nounkthoi (M) brouh ni msak uo rangma kroi kha ong thangmo ma. 2 je mungha suh ni aiyu paithang moma.At death’s doorsingi sotongmo,rauhya klaiye thoitoi ong tongmo madeath knellpainisiri saumodeath penaltykosla rimo bai mthoi yak naimakheyak modeath rowsir mthauh ye mthoiyak mo alum uo toingyak nai rau no bo khe purthim ni salthang khauh bai tongnai rau ni mthoimung aing seiadjectivedeathly (THA)decease, demise, dying, loss, passing.*.Deathless-nounThoiphlaiyama (M) Trele rangma sareh le thang siyama, himba jonom thangmo pho hing yak uobono*.Death-like-adjectiveThoimosuhma (M)kau lam rau samaingya ongye mungha pho chuhya kheye sring sring khe ong thang mo ma no hingmo*.Debar-verb(debars,debarring,debarred)mthauhtoing yak mo (M) keha aing doiyo mthauh yak mo, matang ya kheye khesau yak mo*.Debase-verb(debases,debasing,debased)juaiya khemo (M) keha monoi no hamya ruh hamya ruh kheye dam kom kheye hoih mo, akol ong pho chaya ruh chaya ruh khe hoih monoundebasement (THA)belittle, commercialize, degrade, demean, depreciate, devalue, diminish, lower the stone of, pollute, reduce the value of, ruin, soil, spoil, sully, vulgarize.*.Debate–nounsongphailaimoma (M) keha bai tre keha kaham hamya salai momaverb (debates,debating,debated)kautma songphailaimonoundebatable (SO) argument, conference, consultation, controversy, deliberation, dialectic, discussion, disputation, dispute, polemic.*.Debenture-nounlakai lamoma (M) Rang lasau ye uchih riyag nai ma abo rau ni soimo ma mchah no hing mo*.Debilitateverb(debilitates,debilitating,debilitated)buai buai chem. Mo (M) rauh ya ruh rauhya ruh ongye thangmo*.Debility-nounphaingkroi (M)msak uo phaing kroi ong mo*.Debonair-adjectivekla kaham/naithau (M) msak sauhdu naithau ongmo (THA)handsome, stylish,charming*.Debrief-verbkau sungsuhmo (M) kau pura kheye sung suh mo je samung ni kau tma uo abo brau tangpaiye phaimoni kautma uo*.Debt-nounkongmo (M)keha brouh nthingyo rang ri thai tongmo ma (SO) account, arrears, bill, debit, dues, indebtedness, liability, obligation, score, what you owe.*.Debtor-nounrangkongnaiha (M) keha brouh nthingyo rangri thai ong naiha*.Debug-verbnoihkhoimo (M) kol mkhrouhma (computer) ni kol ongba akhe jaikhenaima( software) ongba gotheya (error) ong nai ma no noih hoih mo ma abo jaga nchingyo*.Debunk –verbchayaphnuhmo (M) je mungha suh beng khathoi mo no abo le chaya hing ye brau ni gotheya ma no phnuh mo*.Debut-nounbrouh krung (M) keha poila mungkaham kheye naithaima ongnaima joto ni kheye*.Debutant-nounbrouh krung khe hoih nai ha (M) abo keha naithaima kheye phrung ye hoih nai ha*.Decade-nounbosichi (M) bosi chi no se hing yak uo dikeit le*.Decadent-adjectivekothin (M) sauh keha tong thau yak nai ma no sroh rtuhnai ha/manoundecadenceadverbdecadently (SO) corrupt, debased, debauched, declining, degenerate, dissolute, immoral, self-indulgent.*.Decagram–nounpawachima (M)hlimo ma sei, bo khe hlih mo ma ni tuke mung sei*.Decamp–verbknoihthangmo (M) phutkheye jaga ni knoih ye thangmo ongba keha pho siruh ya kheye knoih thangmo ya reh thangmo*.Decant–verbLusoingmo (M) keha jagani tre keha uo lusoingmo je pho toi doi khe ye ong nai ma manoi no.*.Decapitate–verb(decapitates, decapitating, decapitated) mkhrouh taingsomo (M) keha brouh ni gorna uo taingso hoih mo.noundecapitation*.Decay–verbsauthangmo (M) keha manoi ongba keha momo (meat,flesh) ongba sauye thangmo chani juaiya kheye (SO) atrophy, break down, corrode, crumble, decompose, degenerate, deteriorate, disintegrate, dissolve, fall apart, fester, go bad, go off, mortify, moulder, oxidize, peris, putrify, rot, shrivel, spoil, waste a way, weaken, wither.*.Decease–nounkthoi (M) keha msak ni rangma kroi ongthangmo (THA) death*.Deceit–nountongmungphilmoma (M) keha brouh ni bini Tongmung hamya rau uo Tongmung kaham kheye bengnibskang uo tongye phnu mo*.Deceitful–adjectivephilmoma (M) keha brouh ni philmo maadverbdeceitfully*.Deceive–verb(deceives,deceiving,deceived)philmo (M) keha brouh no kau phi saye ongba tongmul kaham kheye tongye phnuh yephil monoundeceiver

DOWNLOAD KAUBRU APP

BO TOLA LINK RIH MO WO CLICK KHE YE DOWNLOAD DI

https://drive.google.com/file/d/0B_vj0HryPM3PbW1DLU1ycmtUN3c/view?usp=drivesdk

BRU NI NANGTHER SAL-BRU IMPORTANT DAY

Saltheh.                         Mmung

•14-12-1989----------BSCA  ,BAHCHAMO
•03-10-1990---------RDP,.    BAHCHAMO
• 09-06-1991--------BSA,.    BAHCHAMO
•22-12-1994------BNU , BAHCHAMO
•09-11-1996----------BNLF,. BAHCHAMO
•15-10-1997------BRU NATHI SAL.
•14-07-1998-------RATION APPROVAL
                                     SAL
•09-07-2000------BRU MARTYRE SAL
•20-11-2001------BLFM BAHCHAMO
•22-6-2002------BNF , BAHCHAMO
•20-5-2009------BBC, BAHCHAMO
•9-3-2011----- NAISINGPARA           
                           KHAMMO

Kaubru story- Akbarha bai Birbalha

Daiha phuaing yo raja Akbar ni montri rau kthumnoug{assembly hall} wo kthum lai ha pho.Raja no lai thang nai hor wo Bini mulnang manoi rau sihkhau Bai khau lahmo khupor riha.Akhe raja bo kau no khna ye atkasa lih ong yag ha pho tma hing khe abo montri tong mo noug kha tre keha pho hahmaiya jaga ong mi.Khe Akbar birbal no kabau ha sihkhau spo naituk khouh nai ma ni.     Akbar saga,”akhe le jat se ong khauh mai ya phathar brouh montri ni mnouh hah yemanoi khauh nai ma le. Hing ye.  Tre montri rau se khau khna hing ha.Akhe birbal gada keha tuibi ye raja ni dorbar ni brouh rau gada bustong khosa ye ang le khau ya hing sahnai hing ha.Joto akhe khe pai khe yakpha phnuh di hing ha lob no.Joto ni yakpha wo ksom marka nang mo nuh ha alim khan ni keha nuh ya ong tong ha pho, abo gada ni bustongwo khe rong ksom phu pai toing mo,alim khe bung khau mo ong mi abo bustong no tang ya.A khe sihkhau si yag khouh ri mai mo ni raja bai rangzag mko saisa rihha birbal no .

Kaubru quote

ENGLISH to Bru-2

Ruth: How are the kids?-Chraiha rau le kaham de tong PAI?

Carol: They're doing well.- kaham no tong pai yo.

Ruth: How old are they now?- msahha bosi ong ha la brau le.

Carol: Mike is 18. He's in college. Janetis 16. She's in high school. - mike khe bosichichaih college o hah tong ou,jaetis khe bosichidouh,high school wo.

Ruth: Wow! They're growing up.- pa to sa pai ha lei .

Carol: I know. They're growing up too fast.- eñ arno daiphut to PAI THANG MI nou.

English{sai} to Bru{Reang}-1

Nate: Do you remember when we were kids?-Nung sikho de Chung CHRAI Ong phuh rau wo ni?

Arnold: Yes.

Arnold: That's ok. You're a great brother now.- kaukroi ,nung le aini mta kahamthauh SEI.

Thaichakrau