NAITUH DI

HAASKAM NI BRU NI KSUNGKAUTMA -1

HASKAM (MIZO RAM) UO BRU RAISA MO.  (SOURCES :MKHROI KTA)

Haskam (Mizo ram) uo Bru tongsa biye phai mo le baluh ha. Akhe mtoi bosi nchingyo tongsa biye phaimi le bo soinaiha si souh ya himba skang soinai rau nchingyo kau maingmo nching yo le India Ha maingya khosning skang sei. Akhe Haskam (mizo ram) uo Bru mphu uo nching tong le tauh uo krung riye srai kheye si souh ye lamaingya khouh.

BRU Jati raisamo

Bru jati le bro nching phai hing khe le, joto nthing yo se kau pherau yak mo tong uo. Bru jati no pho Isor se banau uo, Isor poila Brouh banau mo khe saldouh ma sal uo sei, aphu se Isor Adam bai Howa (Eve) no banau uo,  Adam kheba le kla Howa khe bale broi. Akhe tining uo bo Ha saka uo pungye tong nai rau pho brau ni msa rau sroh sei. Akhe bo le Baibel sasro uo sayak mo nching sei. Bo hani khathoiyak thauh mo boi yo sayak mo nching sei. Akhe abo Isor nougkha purthima, akhe sal tal banau naiha no Bru jati no pho, bo Ha saka uo keha jati kheye snam ye hoi uo. Akhe kau sungyak nai ma le Brekheye mtoi yo nching ro Toipra, Haskam, Manipur, Assam akhe Bangladesh uo tong thang phai sei. akhe mphu nchingyo brekheye Hasoing phai, bo jaga rau uo tong thang phai sei. Bose joto kau sungye kau pherau yak mo maingyak naima nangmo ma le

Akhe saka uo samo doi sei, yaphang yarung le, brau ni msa nchingse yie ye phai uo. Akhe Isor ni kau no brouh rau kau laya ongmo bai kheye Isor ni ging brouh ni saka uo klai phai phi ha Nuho (Noah) ni sak uo. Akhe bung keha bin bihih msala takhutham, akhe brau ni bihih , akhe tre moima rau akhe tre rangma hoitong nai suh mchro chroha chroha kheye laruh yak ha, Denga uo kheye drau riye laruh yak ha. Tre bara khebale jotosuh no Toibai kheye lom riye mthoi pai khoiyak ha. Akhe sal kurnoi Hor kurnoi watoi phai riye. Akhe abo Nuho ni msa takhutham shem, Ham, Japheth ni se uchiha yie phi ha bo ha saka uo. Abo ni Isor bai kau riyak mo khe yie lai di hing ye, abo se brouh rau khe krungha khe tongye nohkha bai khuda ri ye nouhkchu kheye tang lai ha, abo nouhni mmung khe Babulon, Akhe bo ong tong phuni somoing yo le kau pho bo hamanang uo kau keha chouh sei jati pho tak ndoi kheye bang ya je keha chouh sei. Abo se Isor kau rimo yie ye hamanang uo ksaiye punglai lai di hingyak mo no kau laya ongye ksai ye yie laiya ongmi bauh uo kau mchilai ya kheye, kau juda juda kheye  khe hoiyak ha Isor bai. akhe kau mchi laiya ong thang mo nikheye krungha tonglai maingya ongye jan jani nouhkhong no toiye bo hamanang uo ksai pai ye thang ha. Arungmise tauh uo bo Ha uo jati juda kau juda kheye gbangma kheye ong pai ye thang uo. Akhe Bru jati no pho aphu nching yo jati keha banau ye kau juda bengbai kheye Isor bai hoiyak mo nou, akhe Bru jati le Nuho ni msa la Japheth ni brem sei, Bo joto ongmo khe tauh uo khe irak (Iraq) se ongye thang ha, aro nching se china ha uo hasoing uo. Akhe skang le Bru kheye le jati mmung ongya himba Tibeton chin se hingyak uo aro nchingse tibeton Burma ongha, akhe Bru hingye rengsa phai yak mo le keha pho kaham kheye si souh nai kroi himba chini pri pri ni mchoi mchu rau rengsa phai mo sasak le Bru hingye nou, arungmi se tauh uo Bru hingye rengyak uo. akhe Bru  jati le Bormaha (Burma country) ni keha Doli bukhauhyakmo shan ( Shan state) uo se tong uo aro nching se Arakan Haduma uo senang thangha. Akhe bo Haduma nching se uchiha Maiya ni thalang Haduma jaga uo senang phi ha, (bo Haduma kheba le Haskam ni Haduma bai krung laimo ma sei), bo Haduma khebale salka Pakistan (east Pakistan) uo se khohsoingyak uo. akhe tauh uo khe bale Bangladesh ongye thang ha. Bo jaga nchingse Toipra/Rajaha (Tri pura) uo khristo Bosi  ni Bosi Saisa bosi rjaktham (1300 A.D) uo hasoing uo. Hingyesayak uo, keha boi yo sayak mo ndoi yo (The Tribes of Mizoram (Aizawl, Tribal Research Institute, Art & Culture, 1994. p. 43). Akhe Rajaha uo poila Raja ong nai Dharma Manikya  Raja ongmo bosi khe Kristo bosi ni bosi Saisa rjabroi kurnochichaih (1458 A.D) nching Bosi saisa rjabroi  kurthamknoi(1462) jora Raja chanang ou. Akhe Bru Rajaha/Toipra uo hasoingye tongmo pho Rajaha uo keha pho Raja ongya kho sning skang sei.

Haskam uo “BRU” ni mkhrouh gona. Bo sa skang tong sa bi phai phule, Bru rau no mkhrouh gona tuke yak ya, ni siay. Akhe bosi 1960 uo poila tuke yak thingyo Bru rau ni mkhrouh gona khe, 5,000. Akhe abo ni uchiha tuke yak phi ha bosi 1971 uo, aphu khe maing soing yak phi ha, 9,828. Akhe uchiha haskam uo tong nai khathoi nai mthoh rau 1986 bosi uo.‘BRU” ni mkhrouh gona no tuke  lai phu uo, maing yak phi ha, 23,534. Akhe thauhsouh phu ni Tuke yak mo uo, Haskam ni “Bru” tong nai mkhrouh gona khe, 58,269. Bo khe bale Haskam ni khathoi nai mthoh ni keha ‘Bartalkautma’ (Megazine) uo khoisayak mo sei. Abo bartalkautma ni mmung khe ba le”Baptist Today’ hing yak uo. Akhe Bru rau mang kheye wang khe ye tongmo, tre jati bai dalau doi ong thaih yamani kheye tong mo khe, 80 para ka uo. Akhe tre Skam rau bai dalau doi kheye tonglai nai rau pho no tong uo. Akhe bosu BRU ni mkhrouh gona le bo 80 para nching bai tre Skam bai dalau doi kheye tong nai rau ni nching sei. Akhe 11,350 nouh thai gona nching sei. Akhe boro ni msing uo, Isor gboi no khathoi nai rau khe bale, 41,212 ka uo. Bo rau khe khristian.

Akhe bo mkhrouh gona pho, chasouh ha le hingmaing ya khouh, tma ongmi hing khe Bru rau le blong msing uo Huh kheye chanai ma ong mi, tuke yak phu rau uo maingsoing paiya khoma se gbang ma se tong khouh.