NAITUH DI

(TOIPRA BRU NI KSUNGKAUTMA (HISTORY)


Rajaha (Toipra/Tripura) uo hah soingmo (SOURCES :MKHROI KTA)

Rajaha/Toipra uo Bru mphu ni somoing nching yo Hasoing le keha boi yo sayak mo doi yo kristo bosi ni Bosi Saisa rjaktham 1300 A.D uo sei, Akhe bo soinai ha slai skang uo Bru jati ni kau tma no khothum ye soinai rau nthing yo kau lasoingyak mo. Rajaha nchingyo Raja bai boideisi (Exiled) hoiyak mo jaga pho maiya ni thalang  uo nou hingye sayak uo. Akhe tma ongmi bo jaga uo hoiyak phi mathang phi hing khe bo jaga nching se mchoi mchu sauh uo tong biye phai mo ongmi hoih yak msei Raja bai.(Bo kautma soinai ha phaing mala mo rau khe;-Bru tribe of india akhe Bru Tripura Vision akhe Reang From Wikipedia, the free encyclopedia) Akhe Bru rau Rajaha uo tong mole sikhruh nai rau gbangma tong uo Bru ni siphaing toidul nai rau klangnoi kauo Dharma Manikya Raja ni sak uo bosi khe 1458- 1462 K.B. uo. Akhe Bru rau mchoi mchu nching yo sasa ye phai mo Bru ni Raja tong uo mmung khe Kainskau hingyak uo hing khna mo le, Bangladesh ni Chitagong  Haduma uo se tong uo. Bo kheba le abo Toipra Raja bai boideisi hoiyak mo ni somoinguo se aro Maiyani thalang jaga uo Raja ongye tong uo.  Akhe aro nching se phaing nang Raja mok (maghs) ni yak uo phaing paisau ya ye Toipra/ Rajaha uo uchiha mahasoing phi ha. Akhe bo soinaiha ni slai skang soinai rau samo pho boro no Raja ong uo hing ye sa uo, akhe  abo Maiyani thalang uo Raja ong tong mo nou ksung ksung kheye bose waiha khe Raja bslai ongmaing nai kroi ni uchiha Rajaha uo mahah soing phimi hingye sayak uo. Akhe tma ongmi tre Raja ongmaing nai kroi ongmi hing khe abo Mok (Magh) Raja bai Ron  khe thing yo se Raja thoiye , akhe tre bu Raja ong ye Ron khemaing nai kroi ni, akhe Raja ong maing nai kroi kha ongmi bauh ye toidul nai kroi kha ni phaing paisau ya ongye Rajaha uo uchiha maha soing phi ha. Akhe aphu uo hasoingmo khe Korbok, Omor pur, Udai pur akhe Belonia moiyol (sub-division) ni msing yo. Akhe Bru rau Bangladesh nchingyo Rajaha uo hasoingmo le joto khasuuh ye yachauh la phrung uo himba skang bosi 1300 (K.B) uo. akhe Bru jati le tauh uo pho Rajaha uo se bangkuh uo tre jaga rau ni slai uo. Ro uo se ksung ksungni ching tongsa biye phaimo sei.

Toipra uo BRU ni mkhrouh gona     

India ni Hatoinai rau (Government) jati ksu ong nai rau ni brouh tuke mo ma uo, Bru Toipra uo maing yak mo ma khe. K.B 1951 uo khe 8.471, akhe abo ni bosi chi yakgu uo uchiha tuke phu uo maingyak mo khe bosi 1961K.B 56.597. abo ni 1971 uo tuke phu uo maingyak mo brouh mkhrouh khe 64.722 ka uo. Akhe K.B ni 2001 uo tuke phu uo Bru bangmo khe mkhrouh 165,103 ka uo. Akhe Hatoinai rau ni tuke mung uo brouh gbang thauh hingye layak mole Gurpai (Debbarma) no sei. Akhe Bru rau kheba le knoi ma uo Gurpai pai khe Bru sei hingye siyak uo,  bo Hamang uo. Himba bo soinai ha bai akhe brouh gbangma ni mkha uo se bono le yachauh ye lamaing ya. Toipra uo le Bru se gbang thauh ong nai waingsa no khoiye le. Himba Bru msa rau khe ake nchingyo blong uo matong mo ongmi blong uo tong thing uo se maingsoing yak ya tuke ting yo,ada khebale Bru mkha khe bodoi rau no asu kam nangyak ye jai kheya ong thingyo maingsoing pai ya ni. Are ongmi bauh yese, tuke yak thingyo kom klai ye tong uo…………………

Rotno moni Guru,  Akhe tauh thauhsouh phu uo khe Rajaha ni Raja bai kaham kheye naiyak ya ongye kosla  layak ha, akhe boni somoing yo Rajaha ni ksungkautma tongmo doi yo, keha brouh tong uo mmung khe Rotno moni Guru bungkhe ktal(Tripra) sei. Bung khe Bru ni mdul uo tongye Bru jati uo hah ye thangha, bung khe Moni (Duari keha hingye hani brouh bai chongye layakmo brouh ha sei)  sei. Bungkhe aphu ni sak uo sirungma bai simungma nang brouh sei. Bung khe Bru jati no toiye Waingsa (Bengali) rau Rajaha uo Bangladesh nching Hasoing nai rau no pho rukhlai phi uo. Rajaha uo je kungthai bara mang tongyak naima ni kheye.  Akhe tauh uo pho bini simungmalathai (Ashram/Training center)  rau tong pai khouh Rajaha ni keha para Korbok uo. Bo Rotno Moni Guru no Bru rau no Rajaha ni Raja bai naiyak mo hamya ong tong phu uo bungse Bru jati ni keha Toidul naiha ongye Toipra/Rajaha ni Raja bai bacha ye kausalai uo, akhe Raja bai bin kauno lasau yak ya ongye, bung no kekto layak naima hingye kau riyak khe. Bung bini tong thai jaga uo tong nang maingya ongye makhaih ha. Akhe je bungno ruh nai rau gbangkuh Bru se blong kthuh kthuh uo khaihye  mathangha, akhe Rajaha ni blong hathai uo mang thauhya ye Haskam (Mizoram) bai krungnai ma Haduma rau uo khaihye mathang phrungha. Bo joto ongmo khebale India Ha Sai(Englishmen/ U.K)  rau ni yak nching maingya kho phu uo sei, akhe Rajaha pho Tauh uo ndoi kheye India ni yak uo ongya khouh.  Akhe Rajaha ni Raja khebale Birbikrom kisore Manikya sei. Kristo Bosi ni 1942 girdo uo.

Raima, Sorma Toima. India Ha Sai rau ni yak uo ni ching maingpai ye. India ni Hatoinai. Pandit. Jawaharlal Nehru ni msayu, Indra Gandhi bo India no toiphu ni somoing yo Rajaha pho India bai pal ong pai ye, Rajaha uo keha karen/Hor (Current) layak nai mani kheye Toima bu noi no thesoh rini hingye je Rajaha no toinai  Houhgra rau  bai kauma salai ni hingye Rajaha uo phai ha Indra Gandhi. Akhe brau ongprau lai ye no abo toima bunoi no thehsolai ha. Akhe aroni msing uo je tong nai “Bru” rau akhe tre sasu jati tong nai rau tong maingya ongye. Aro jaga nching yo makhaih phrungha. Jaga toilom ye thang mo ni kheye. Akhe “Bru” rau khe bale jang dasda,kanchanpur khauh bai phai phrung ha ada. Akhe baha brouh rau khe bale ro ni jora pho mkha bathauh maing ya ongye, arbu blong hathai Huh kheye chathai kroi ongmo ni kheye. Haskam/Mizoram uo hasoing lai nangha.