NAITUH DI

BRU INSPIRATIONAL WORD

Zodin Toimoy > Kau Bru Readers and Writers
OUTLOOK - I
SINGLI{JIBON} NI YAMCHI LAHBROI
(Connectivity of Four Walls of Life)
Masing ni jwo hahsing thang phi gra ha ba, hor wo khrangbu jirmo khorang bai tal kpi tola msoi houhnang huhsong wo chore ye houngmo khorang se khunju wo hah dei hah dei ong matong phi sio lei! Aichu Taula khuha ksih khe "apa burah nai ni thanng sna" hing ye msala mpha no hneh ye "tauhsa ai gra thou Akula" hing ye mpha yachauhmo no daidi airi slah mai ya ye mpha bahcha ya khosni nouhkhla 'urima ha' pal rao khauh ya khosni khauh ye madul du ye burah nai dei nai dei tau kau yag nai madul dumo ni jora ong tong phi ha. Blong mkhaih phi pho hakpeih-kpah, ruwaih-thamphoi rao bu kroih pai ha sori nari thangsa ye, houh ni samung sli raobu pai phi ha khe "tini le mphu mkhaihmo rao se bo soi rao bai ma rtuh gra nai, moi kroi ong thaih ha" hing ye khaphang wo choungmo ni somoi souhphai phi tong ha. Mma ongnai pho "areing tongmo ni slai le" hing ye kutai ktung kchih kchah no ru ye masing jwo klauma msa rao kchang ye thu mai ya ong yag nai no kri ye nouhkhla maikta phraingmo wanda klau bai tau mruh dei mruh dei boki tauh ye tong phi ou. Saroi ong khe mpha moi rtuh ni thangmo no mkoih lau sau lai ye thaihthauhther no "kuku papa mphu mai de mai bi noh?" hing ye msa rao swunglaimo no mma pho khauhkhlu theihmo no bathauh ye khunju kai ye msai mphu maibi yag nai asamo khaphang bai mnoisluh khe khna ye tongmo ni somoi sei. Thagur raimo ni somoi, masing saltung, barsa ongmo rao pho kthang tongmo muilio sirimo aitiar se ong ye tong phi ou; sapheih mai yag nai kroi.
EPISTEMOLOGICAL STATEMENT
Mnusu ni tongmung-chamung wo krung rao samo le manoi mungbroi klaising ye tong mi hing ye sa ou. Abo mungbroi no yamchi lahbroi dei khe pho sa yag phi ou, bo rao khe - i) social dimension (lugo-proja tongmung), ii) economic dimension (tangchamo-songnungmo), iii) political dimension (para khachamo), bai iv) religious dimension (dormo lamo) rao sei. Bo manoi mungbroi se mnusu no krokhloh ye nouh ni yamchi lahbroi dei khe ye toing yag ou. Yamchi lahha krai pho mnusu ni tongmung gulma ong thang mai mi hing ye sa yag ou.
BRU AND FOUR WALLS: PAST AND PRESENT
Chini Bru jati wo bo yamchi lahbroima kaham khe de dumphung de toing yag kho? hing mo jejon ni khaphang ou tong mai khe ham nai. Ake chini Bru ni tongmung, tangchamo-sungnungmo, parakhachamo, dormo lamo rao no pho nai ha sing khe bo yamchi lahbroima krunglai ya ongmo nuh mai nai. Ake mchoi-mchu sungni juk ou tongmung (social life) no nai khe nouhkchu-nouhskang berai lai ye, moi-thai ri/hoih chalai ye mile lai ye tonglai ou. Bo ni mser wo msa bai msa maidu seihlai ye bulaimo no khanang ye mma bai mma gbahlai ye baikhrehri lai ye (sarai lai ye) thangmo tong ou. Bo mang thauh ya, sauh kching sauh waihthaih lai ye, sauh kching sauh makrilaimo pho no tong ou. Sisi kmai bai mangjai kmai, bura ni kauthai maipai tongnai rao no makrimo bauhha tong phi ou. Tangchamo lama wo pho kanggal ni kanggal huhba hau cha ye sauhni houhphaiti le tangkhouh ye chapai tong ou. Dormo pho aichu bahcha khe rungtuh mairong khlumsa ye Mainouhma no mane ye tong ou (tre tre mtai no pho mane ou). Tma hing khe, parakhachamo (political life) wo houhgra ni kau lalai ya ongmo bai para ni tuithenai rao ni kau lalai ya ye kati sahka khi khui phi nai tong phi ou. Bo dei ong dei ong dei no para ktor ongslah mai ya bai sekhouh pai ye je blong kra no rtuh pai thang ou. Ortho khe, ake ni chini Bru ni tongmung ou bo yamchi lahbroima krunglai ya ye kauhkhrai tongnai tong mse klai yo.
Askal ni purthimbi churuh churuh ongthang mo ou sisi kmai bai sarailaimo le kroihruh kroihruh ongthang ha Bru jati ou pho. Bo dei khe ong thangmo ni ortho le askal purthimbi ou rangkhau poicha (economic) ni khemotar tor thang thing pho ong mai ou. Chini bru khade kanggal klaimo nching ye tini souhphai ye kakhouh lamai ya kho ong ye tong phi khou. Je purthimbi ni nouhbar sihmo ruh ou 'ka thou ka ya thou, rung thou rung ya thou, cha thou cha ya thou' gboing matong phi gra ha. Bo dei khe ye purthimbi ni nouhbar ruh ou chungno sophreh ye toing yag thing yo chini jati ni yamchi lahbroi no krunglairi slah ya bai krunglairi yag nai khemotar kroi ong ye tong ou. Rangkhau poicha khatungmo ni bauh wo beingno phil mo rao, khaumo rao, bulaimo rao tongsa phi tong ha. Chini jati ni lekha krung kmai rao pho rangkhau-pocha no naisur ye khaphang babe pai ye tong ou (nouhkhong houhkhong tong phi khe nang phi ou). Bo dei khe chini economic yamchi no snam/rauhri ni hing ye choungthaih thing yo tre yamchi lahtham no isa khe slah ya ong thang ni makri khruh phi ou. Askal ou chini Bru ni social life (tongmung akol) no chihpheih ye naiha sing khe, mma-mpha no baumo rao, houhgra jagra no man toingmo rao/kaulamo rao kroi ong thang ha. Nouhkchu-nouhskang berai lai ye moi-thai khau hoihlaimo rao chini bru jati ou pho nuh yag nai kom ong thang ha. Parakhachamo lama ou pho para ni tuithenai rao ni kau mane ya ongmo thauh ya ye tuithenai rao pho usom no maiya cha ya mani rang mai yag naima no rtuh ye proja ni rang seihcha ni sleh ya gbangma tongsa phai ha. Akhe dormo lamo pho ake ni mtai no manemo ni khaphang - krimo bai man toingmo khaphang - bai dormo pho tui thaih si ya. Je beingni blah dei khe ye polaha lalai ye tong ou. Mtai no bu mane souh phi ya, Isor kthang no pho no mane souh phi ya ye tong pai ou. Khristian dormo lanai rao pho Khristian ni tongmung kaham bai mondoli ni 'tangmungma', 'rimungma' no jromsoi ye tangsouh ye risouh mainai gbang kroi. Tre tre dormo lanai rao pho dormo ni rti dei khe tongmai nai gbang kroi ongsa ye tong ha. Bo dei ong thing yo keha ni mtai bai Isor ni asirbat pho kplung chung mai ya.
TASK AHEAD: METHODOLOGICAL QUEST
Ake bai askal ni chini Bru ni tongmung no nai ye yamchi lahbroima krunglai ya ye kraipai tongmo chung nuh mai nai. Jesuhha paka dalam khah ye tong phi pho chini society (jati) manang ni tongmung, tangchamung, parakhachamung, dormo lamung kaham khe tuisa ye krunglairimo ong ya khe asirbat yarung suh mai ya. Are ong thing yo tauh wo chini Bru ni krung-kmai rao ni pocha le behtha sli ou. Rangkhau-poicha mangno rtuh slah yag nai jwo ong si ya (askal purthimbi ni hingmung wo economic power tor phi pho) chini jati ni khe ye yamchi krauh-kaham snam lai yag nai nang thang ha.
22 October at 23:39 · P